—
Porażka Karola Nawrockiego? Jarosław Kaczyński ujął ją w swoim planie
Warszawa, 11 kwietnia 2025 r. – Gdy w 2021 roku Karol Nawrocki objął stanowisko prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, wielu obserwatorów życia publicznego postrzegało go jako lojalnego wykonawcę polityki historycznej obozu rządzącego. Energiczny, ideowo zdeterminowany, z wyraźnym przekazem dotyczącym „polityki dumy narodowej” – Nawrocki szybko zdobył wpływy, a IPN pod jego kierownictwem zintensyfikował działania na rzecz upamiętniania bohaterów antykomunistycznego podziemia, promowania żołnierzy wyklętych i wyraźnego rozliczania przeszłości PRL-u.
Jednak w ostatnich tygodniach pojawiły się niepokojące sygnały świadczące o tym, że Nawrocki mógł utracić poparcie Jarosława Kaczyńskiego – prezesa Prawa i Sprawiedliwości. Co więcej, z kręgów bliskich Nowogrodzkiej płyną doniesienia, że Kaczyński, opracowując swój polityczny plan powrotu do władzy, miał ująć „problem IPN” i „osłabienie jego przekazu w społeczeństwie” jako jeden z punktów wymagających korekty. Czy to zapowiedź końca kariery Karola Nawrockiego? A może jedynie chwilowy kryzys w relacjach z liderem prawicy?
Lata budowania wizerunku
Karol Nawrocki, historyk związany wcześniej z oddziałem IPN w Gdańsku, szybko wyrósł na jednego z najbardziej rozpoznawalnych urzędników państwowych promujących konserwatywną wizję historii Polski. Wspierany przez struktury PiS, uczestniczył w licznych uroczystościach, otwierał wystawy, prezentował kolejne tomy archiwów, a jego wystąpienia często pojawiały się w głównych wydaniach „Wiadomości” TVP.
Z jego inicjatywy powstały nowe ośrodki edukacyjne, takie jak „Centrum Walki o Niepodległość” w Białymstoku oraz rozbudowany program dla szkół średnich, mający wprowadzić „patriotyzm nowej generacji” – jak go określał Nawrocki – do codziennej edukacji młodzieży. Współpracował z MON, a nawet MSZ, wzmacniając historyczną narrację również na arenie międzynarodowej.
Kryzys roku 2024
Jesienią 2024 roku pojawiły się jednak pierwsze rysy na wizerunku IPN i samego Nawrockiego. Seria kontrowersyjnych decyzji – w tym ujawnienie dokumentów dotyczących rzekomej współpracy kilku znanych działaczy opozycji z SB – wywołała falę protestów. Przeciwnicy oskarżali IPN o instrumentalizację historii w celach politycznych, a media nieprzychylne rządowi przypomniały, że instytut pod kierownictwem Nawrockiego konsekwentnie unikał tematów trudnych, jak udział Polaków w zbrodniach na Żydach czy zbrodniach wojennych na wschodzie.
Wybuchła również afera związana z finansami. „Gazeta Publiczna” ujawniła, że IPN zlecał drogie kampanie medialne prywatnym firmom powiązanym z dawnymi działaczami PiS. Choć nie udowodniono bezpośredniego udziału Nawrockiego, wizerunek instytucji został poważnie nadszarpnięty.
Kaczyński reaguje
Według nieoficjalnych źródeł z kręgów Prawa i Sprawiedliwości, Jarosław Kaczyński już jesienią 2024 roku wyraził „poważne zaniepokojenie” kierunkiem, w którym zmierza IPN. W grudniu, podczas zamkniętego spotkania w siedzibie partii, miał powiedzieć: „Nie można zamieniać historii w propagandę, bo przestaje być przekonująca nawet dla naszych wyborców”.
To był sygnał, że Nawrocki znalazł się na cenzurowanym. Według relacji jednego z obecnych, Kaczyński miał wyraźnie zaznaczyć, że „IPN musi odzyskać powagę, a nie być tubą emocjonalnych wystąpień”.
Kiedy w marcu 2025 roku Kaczyński przedstawił swój plan politycznego odbudowania wpływów PiS – nazwany roboczo „Nowa Droga 2025” – zaskoczeniem był rozdział dotyczący instytucji państwowych. Znaleźć tam można było fragment o konieczności „zredefiniowania roli Instytutu Pamięci Narodowej w służbie państwa, nie partii”.
Ciche odsunięcie?
Choć oficjalnie nie mówi się o dymisji Karola Nawrockiego, w ostatnich tygodniach IPN wyraźnie ograniczył aktywność. Prezes przestał pojawiać się w mediach, a jego rzecznik nie odpowiedział na pytania o udział w najbliższych obchodach rocznicy katastrofy smoleńskiej. Co więcej, z otoczenia Nawrockiego dochodzą sygnały, że planuje on „przejście do świata akademickiego” i rzekomo otrzymał propozycję objęcia katedry na jednej z uczelni katolickich.
– To nie będzie dymisja z hukiem – mówi jeden z byłych pracowników IPN. – Raczej miękkie, ciche odsunięcie. Kaczyński wie, że nie może ostentacyjnie wyrzucać ludzi, których sam powoływał, ale jeśli uzna, że ich obecność szkodzi partii – znajdzie sposób, by ich przesunąć.
Co dalej z IPN?
Niektórzy politycy opozycji, jak Władysław Kosiniak-Kamysz czy Donald Tusk, już od dawna podnosili postulaty ograniczenia roli IPN lub jego całkowitej reorganizacji. Teraz, gdy nawet Jarosław Kaczyński przyznaje, że „coś poszło nie tak”, pojawia się pytanie, czy IPN nie stanie się kozłem ofiarnym większych przetasowań instytucjonalnych. Tym bardziej, że plan „Nowa Droga 2025” zakłada również zmniejszenie liczby instytutów centralnych i redukcję kosztów ich funkcjonowania.
– Kaczyński nie porzuca idei polityki historycznej, ale dostrzega, że w obecnej formie zaczęła ona ludzi nużyć i dzielić, zamiast łączyć – mówi anonimowo jeden z doradców partii. – Nawrocki padł ofiarą własnego sukcesu – przeforsował zbyt wiele, zbyt szybko, zbyt jednostronnie.
Porażka czy etap?
W kontekście tych wydarzeń trudno jednoznacznie ocenić, czy odejście Nawrockiego – jeśli rzeczywiście nastąpi – będzie jego porażką. Dla niektórych pozostanie symbolem radykalnego kursu IPN, dla innych – człowiekiem, który konsekwentnie realizował linię partii, aż stała się ona politycznie niewygodna.
Jedno jest pewne – jeśli Jarosław Kaczyński naprawdę zdecydował się wpisać „porażkę Nawrockiego” w swój plan jako korektę kursu, to oznacza nie tylko przemeblowanie kadrowe, ale być może szerszą refleksję nad granicami polityzacji historii w Polsce.
—