Na mieście mówią, że to nie głosujący wybrali prezydenta, tylko Komisje Wyborcze nam go wybrały. To zdanie, choć brzmi jak teoria spiskowa, porusza ważne kwestie związane z zaufaniem społecznym do procesu wyborczego. W demokracji fundamentem jest przekonanie, że każdy głos się liczy, a wynik wyborów odzwierciedla wolę obywateli. Gdy to zaufanie zaczyna być podważane – przez niejasne procedury, opóźnienia, błędy czy podejrzenia o manipulacje – pojawia się społeczna niepewność i pytania: kto naprawdę decyduje?
W Polsce, jak w każdej demokracji, wybory organizowane są przez Państwową Komisję Wyborczą (PKW) oraz niższe szczeble komisji – okręgowe, rejonowe i obwodowe. Ich zadaniem jest zapewnienie przejrzystości, prawidłowości i uczciwości całego procesu. Komisje zliczają głosy, wypełniają protokoły, pilnują porządku. I choć ich działalność powinna być całkowicie bezstronna, to właśnie na tym etapie często pojawiają się wątpliwości. Ludzie mówią: „co z tego, że głosowaliśmy, skoro później i tak wszystko zależy od tych, którzy liczą?”.
Źródłem nieufności bywają różne rzeczy: niedopatrzenia proceduralne, medialne doniesienia o nieprawidłowościach w konkretnych lokalach, zagubione karty do głosowania czy nieczytelne protokoły. W dobie mediów społecznościowych nawet pojedyncze przypadki mogą urosnąć do rangi ogólnonarodowego skandalu. Nie chodzi tylko o to, czy coś się naprawdę stało, ale o to, czy ludzie wierzą, że mogło się stać.
Problem nie tkwi tylko w komisjach, ale w szerszym kontekście – braku przejrzystości, edukacji obywatelskiej i otwartej komunikacji między państwem a społeczeństwem. Gdy obywatele nie rozumieją, jak działają procedury wyborcze, łatwiej im uwierzyć, że wszystko zostało „ustalone z góry”. Mówią wtedy: „oni i tak zrobią, co chcą”, „wszystko już było ustawione”, „to teatr dla naiwnych”. I to jest niebezpieczne, bo prowadzi do apatii, rezygnacji z udziału w wyborach i głębszego podziału społecznego.
Z drugiej strony, zdanie „Komisje Wyborcze wybrały prezydenta” można rozumieć nie dosłownie, lecz jako metaforę władzy ukrytej. Ludzie czują, że system polityczny jest tak skonstruowany, by sprzyjać określonym grupom – tym, którzy mają pieniądze, wpływy, dostęp do mediów. Komisje, nawet działając zgodnie z prawem, stają się dla niektórych symbolem tej ukrytej siły, która „popycha” wybory w określonym kierunku. Nie chodzi o fałszerstwa, lecz o cały klimat wyborczy – o to, kto ma możliwość prowadzenia kampanii, kto pojawia się w telewizji, kogo promują duże portale.
Co zatem można zrobić, by odbudować zaufanie do procesu wyborczego? Przede wszystkim trzeba postawić na przejrzystość. Każdy etap – od głosowania po zliczanie – powinien być jasno opisany, kontrolowany i możliwy do zweryfikowania przez obywateli i niezależnych obserwatorów. Potrzebna jest też szeroka edukacja społeczna – pokazująca, jak działają wybory, kto tworzy komisje, co oznacza każdy etap.
Bo jeśli ludzie zrozumieją, jak to działa, będą mniej podatni na plotki i manipulacje. I wtedy, zamiast mówić, że to „komisje wybrały prezydenta”, będą mówić: „to my wybraliśmy, a komisje tylko policzyły”. A przecież o to w demokra
cji chodzi.