—
Andrzej Duda przerwie kadencję rządu Tuska? „Prezydent będzie wręcz zmuszony…”
W ostatnich tygodniach scena polityczna w Polsce rozgrzała się do czerwoności. Spekulacje na temat możliwego skrócenia kadencji rządu Donalda Tuska przez prezydenta Andrzeja Dudę nabierają tempa. Choć zgodnie z Konstytucją RP prerogatywy prezydenta w tym zakresie są ograniczone, coraz więcej głosów – zarówno z prawej, jak i lewej strony sceny politycznej – sugeruje, że sytuacja może wymknąć się spod kontroli.
Czy Andrzej Duda zdecyduje się na polityczny manewr, który wstrząśnie krajem? Czy rzeczywiście, jak twierdzą niektórzy doradcy prezydenta, „będzie wręcz zmuszony” do działania?
Narastające napięcie
Od momentu przejęcia władzy przez koalicję obywatelską, Polska stała się areną ciągłych politycznych starć. Rząd Donalda Tuska wprowadził szereg kontrowersyjnych reform, które spotkały się z ostrą krytyką opozycji. Najgłośniejszymi z nich były zmiany w wymiarze sprawiedliwości, mediach publicznych oraz przyspieszenie działań w kierunku integracji Polski z unijnym systemem obrony.
Prawo i Sprawiedliwość oraz część środowisk konserwatywnych oskarżają rząd o łamanie Konstytucji, podporządkowanie mediów i instytucji państwowych własnym celom politycznym oraz o „czystki kadrowe” w spółkach Skarbu Państwa.
– To nie jest już normalna zmiana władzy, to polityczne tsunami – mówi anonimowo jeden z byłych ministrów w rządzie Mateusza Morawieckiego. – W takiej sytuacji prezydent będzie wręcz zmuszony do interwencji, jeśli chce bronić ładu konstytucyjnego.
Tajemnicze spotkanie w Belwederze
Według nieoficjalnych doniesień, w ubiegłym tygodniu w Belwederze odbyło się zamknięte spotkanie z udziałem prezydenta, kilku jego doradców oraz byłych polityków związanych z PiS. Tematem rozmów miała być właśnie sytuacja polityczna oraz możliwe „rozwiązania nadzwyczajne” w kontekście rosnącego napięcia.
Jeden z uczestników spotkania miał powiedzieć:
– Prezydent coraz częściej pyta, co może zrobić, jeśli rząd zacznie otwarcie łamać prawo. Mówi o odpowiedzialności przed historią, o tym, że nie może być tylko biernym świadkiem.
Czy to oznacza, że Andrzej Duda poważnie rozważa działania, które mogłyby doprowadzić do skrócenia kadencji parlamentu i rozpisania nowych wyborów?
Konstytucja i granice możliwości
Eksperci konstytucyjni przypominają, że prezydent nie może samodzielnie rozwiązać Sejmu, o ile nie zaistnieją konkretne przesłanki konstytucyjne – takie jak trzykrotne nieudane próby powołania rządu, brak uchwalenia budżetu lub rozwiązanie parlamentu przez Sejm samodzielnie.
Jednak jak zauważa prof. Marek Grzelak z Uniwersytetu Warszawskiego, „w sytuacji głębokiego kryzysu konstytucyjnego, można sobie wyobrazić scenariusze, w których prezydent sięgnie po rozwiązania radykalne”.
– Historia zna przypadki, gdzie głowy państwa podejmowały decyzje balansujące na granicy prawa, powołując się na wyższą rację stanu – mówi profesor. – Nie oznacza to, że są one legalne, ale polityka to często gra sił, a nie tylko przepisów.
Opozycja ostrzega
Politycy koalicji rządzącej ostro reagują na wszelkie sugestie o możliwej interwencji prezydenta. Premier Donald Tusk podczas ostatniego posiedzenia Rady Ministrów miał powiedzieć:
– Nie damy się zastraszyć żadnym zakulisowym grą. Mandat mamy od obywateli i zamierzamy go wykorzystać do końca.
Podobne głosy pojawiły się ze strony polityków Lewicy i Trzeciej Drogi. – Jeśli prezydent Duda zdecyduje się złamać konstytucję, spotka się z reakcją społeczną i międzynarodową – powiedziała posłanka Katarzyna Lubnauer.
Scenariusz kryzysowy?
W kręgach dyplomatycznych coraz częściej mówi się o tzw. „scenariuszu kryzysowym”. Miałby on polegać na zorganizowaniu przez prezydenta szerokich konsultacji społecznych, których celem byłoby wykazanie, że społeczeństwo utraciło zaufanie do rządu. Taki „plebiscyt zaufania” mógłby być politycznym argumentem za rozwiązaniem parlamentu.
Nieoficjalnie wiadomo również, że kancelaria prezydenta analizuje możliwość wniesienia do Trybunału Konstytucyjnego szeregu ustaw rządowych z wnioskiem o ich zawieszenie.
– To byłby pierwszy krok – mówi osoba zbliżona do Pałacu Prezydenckiego. – Jeśli rząd nie cofnie się, prezydent będzie musiał podjąć bardziej zdecydowane działania.
Międzynarodowe reakcje
Zagraniczne media już teraz z niepokojem obserwują sytuację w Polsce. „The Guardian” w jednym z artykułów pisał: „Polska balansuje na krawędzi kolejnego kryzysu konstytucyjnego. Starcie między prezydentem a premierem może sparaliżować kraj.”
Z kolei niemiecki „Der Spiegel” zwrócił uwagę na możliwy wpływ tej sytuacji na bezpieczeństwo w regionie: „W obliczu wojny w Ukrainie destabilizacja Polski to coś, na co Europa nie może sobie pozwolić.”
Co zrobi prezydent?
Pytanie, które zadają sobie wszyscy, brzmi: co zrobi Andrzej Duda? Czy zdecyduje się na konfrontację z rządem, czy jednak wybierze drogę dialogu i mediacji?
Na razie prezydent milczy. W ostatnim wystąpieniu ograniczył się do ogólników:
– Rzeczą najważniejszą jest przestrzeganie Konstytucji i dobro obywateli. Nie pozwolę, by Polska została wepchnięta w chaos – powiedział.
Ale czy to zapowiedź działania, czy jedynie próba uspokojenia nastrojów?
Polska w zawieszeniu
Kraj trwa w stanie politycznego zawieszenia. Obie strony szykują się na kolejne starcie. Społeczeństwo coraz częściej wyraża niepokój, a media spekulują o nadchodzącym „gorącym lecie” w polityce.
Jedno jest pewne – jeśli Andrzej Duda zdecyduje się na jakiekolwiek nadzwyczajne działania, przejdzie do historii. Pytanie tylko: jako obrońca Konstytucji czy jej burzyciel?
—
Jeśli chcesz, mogę napisać kontynuację tej historii albo wersję z punktu widzenia Tuska, opozycji lub dziennikarskiego śledztwa.