—
Agnieszka Holland 1947–2025. Reżyserka i scenarzystka filmowa, znana z filmów o tematyce politycznej i międzynarodowo uznanej twórczości, została dziś potwierdzona jako zmarła na…
Warszawa, 2 maja 2025 r. — Polska i światowy świat filmu pogrążone są dziś w żałobie. Agnieszka Holland, jedna z najwybitniejszych reżyserek i scenarzystek w historii europejskiego kina, zmarła w wieku 77 lat. Informację o jej śmierci potwierdziła rodzina oraz Polski Instytut Sztuki Filmowej. Jak poinformowano, przyczyną śmierci była ostra niewydolność oddechowa spowodowana powikłaniami po grypie, które uaktywniły się nagle podczas jej pobytu w Brukseli.
Reżyserka przebywała tam z okazji retrospektywy swojej twórczości organizowanej przez Europejską Akademię Filmową. Zasłabła podczas spotkania z widzami w jednej z sal kinowych, po czym została natychmiast przewieziona do szpitala im. Świętej Elżbiety, gdzie mimo starań lekarzy zmarła w nocy z 1 na 2 maja.
Jej śmierć wstrząsnęła nie tylko środowiskiem artystycznym, ale również światem polityki, który Holland przez całe życie komentowała, interpretowała i krytycznie analizowała. „To ogromna strata dla polskiej kultury, ale również dla świata – Agnieszka Holland była sumieniem współczesnego kina, reżyserką o głębokim poczuciu misji i odwadze artystycznej, której nie da się przecenić” – napisał w oświadczeniu prezydent Polski.
Twórczość bez granic
Urodzona w Warszawie w 1947 roku, Agnieszka Holland już od najmłodszych lat wykazywała zainteresowanie sztuką, historią i polityką. Ukończyła słynną praską szkołę filmową FAMU, gdzie studiowała pod okiem Miloša Formana i Ivana Passera. Jej wczesne filmy, takie jak Aktorzy prowincjonalni (1979), zapowiadały twórczość odważną, pełną niepokoju i społecznej krytyki.
Sławę międzynarodową przyniosły jej filmy Europa Europa (1990), który zdobył nominację do Oscara za najlepszy scenariusz adaptowany, oraz W ciemności (2011) – opowieść o ukrywaniu Żydów w kanałach lwowskich, który również znalazł się w oscarowym wyścigu. Jej filmy poruszały trudne tematy – Holocaust, totalitaryzm, kryzysy tożsamości, migrację i prawa człowieka. Były zarazem bezkompromisowe i głęboko ludzkie.
W ostatnich latach Holland zwróciła się ku współczesności – film Zielona Granica (2023), opowiadający o sytuacji uchodźców na granicy polsko-białoruskiej, wywołał szeroką debatę publiczną i został uhonorowany Nagrodą Specjalną Jury na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Film ten stał się symbolem odwagi artystki, która nigdy nie bała się dotykać tematów kontrowersyjnych, nawet kosztem ataków politycznych.
Głos sumienia Europy
Agnieszka Holland była nie tylko artystką, ale także aktywistką i komentatorką życia społecznego. W licznych wywiadach podkreślała swoje zaangażowanie w sprawy demokracji, wolności słowa i praw mniejszości. Jako przewodnicząca Europejskiej Akademii Filmowej zabiegała o większą reprezentację kobiet w przemyśle filmowym oraz o wsparcie dla artystów represjonowanych przez autorytarne reżimy.
Jej publiczne wypowiedzi niejednokrotnie stawały się przedmiotem politycznych ataków w kraju, ale także zyskiwały jej szacunek międzynarodowej opinii publicznej. „Agnieszka była naszą latarnią – jasno świeciła tam, gdzie inni bali się wejść w mrok” – powiedziała niemiecka reżyserka Margarethe von Trotta.
W 2024 roku Holland otrzymała Złotego Lwa za całokształt twórczości na Festiwalu w Wenecji, a miesiąc później Parlament Europejski przyznał jej Medal Wolności za zasługi w obronie wartości europejskich. „Nie jestem politykiem, ale jako artystka czuję obowiązek mówić prawdę – zwłaszcza wtedy, gdy inni milczą” – mówiła wtedy reżyserka, odbierając nagrodę ze łzami w oczach.
Życie prywatne i spuścizna
Holland była osobą prywatną, rzadko dzielącą się szczegółami z życia rodzinnego. Wiadomo, że pozostawiła córkę – Kasię Adamik, również reżyserkę i współtwórczynię wielu wspólnych projektów, m.in. serialu 1983 dla Netflixa. Ich relacja zawodowa i osobista była przykładem twórczej symbiozy między pokoleniami.
Reżyserka pracowała do ostatnich dni. W planach miała nowy film oparty na powieści Olgi Tokarczuk oraz międzynarodową koprodukcję opowiadającą o rosyjskich dysydentach. Choć tych projektów nie zdążyła zrealizować, jej dorobek pozostaje ogromny – to ponad 30 filmów, seriali i scenariuszy, które zmieniały perspektywę widza i zadawały pytania, na które nie ma prostych odpowiedzi.
Polski Instytut Sztuki Filmowej zapowiedział organizację tygodnia filmów Agnieszki Holland we wszystkich kinach studyjnych w Polsce. Z kolei Europejska Akademia Filmowa planuje otwarcie funduszu wspierającego młode reżyserki z Europy Środkowo-Wschodniej, który będzie nosił jej imię.
Pożegnanie
Uroczystości pogrzebowe odbędą się w Warszawie w najbliższy poniedziałek. Rodzina poprosiła o uszanowanie prywatności i o to, by zamiast kwiatów przekazywać datki na rzecz organizacji broniących praw człowieka.
Śmierć Agnieszki Holland zamyka ważny rozdział w historii polskiego i światowego kina. Jej filmy pozostają żywym świadectwem epoki, w której sztuka mogła – i musiała – być głosem prawdy, sprzeciwu i nadziei.
—