„Oni zagłosowaliby za małpą, gdyby PiS im to zaproponował. Od teraz: edukacja, edukacja, edukacja…” – analizując tło społeczne, polityczne i znaczenie edukacji w budowaniu świadomego społeczeństwa.
„Oni zagłosowaliby za małpą, gdyby PiS im to zaproponował” – czyli o sile politycznego lojalizmu i potrzebie edukacji obywatelskiej
To zdanie, jakkolwiek brutalne i prowokacyjne, nie wzięło się znikąd. Jest ono echem frustracji części społeczeństwa wobec tego, co uznają za bezkrytyczne, wręcz ślepe poparcie elektoratu dla jednej partii politycznej – w tym przypadku Prawa i Sprawiedliwości (PiS). Z jednej strony mamy oburzenie i niezrozumienie wobec wyborów politycznych pewnej części obywateli, z drugiej – pytanie: czy naprawdę ludzie głosują „jak leci”, bez refleksji? A jeśli tak, to dlaczego?
Siła politycznej lojalności
W demokracji każdy głos się liczy, ale nie każdy głos jest oddawany z taką samą świadomością. W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, znaczna część wyborców kieruje się nie tyle programem politycznym czy analizą faktów, ile emocjami, lojalnością, przywiązaniem do narracji medialnej czy nawet… zwyczajnym lękiem przed zmianą. PiS od lat skutecznie dociera do tych emocji, budując obraz silnej, opiekuńczej władzy, która „daje”, „broni”, „chroni przed elitami”.
Tymczasem krytycy partii często nie potrafią zrozumieć, dlaczego ludzie głosują na ugrupowanie, które ich zdaniem niszczy praworządność, marginalizuje opozycję, podporządkowuje media i instytucje sądownicze. W ich oczach takie wybory są po prostu nieracjonalne.
Ale to nie znaczy, że wyborcy są głupi. Często po prostu nie mają dostępu do rzetelnych źródeł informacji albo nie zostali przygotowani przez system edukacji do samodzielnego myślenia i analizy politycznej rzeczywistości. A to prowadzi nas do kluczowego słowa: edukacja.
Edukacja, edukacja, edukacja…
Edukacja to nie tylko nauka czytania, pisania i podstaw matematyki. To przede wszystkim umiejętność krytycznego myślenia, świadomość swoich praw i obowiązków obywatelskich, zdolność do rozpoznawania manipulacji, rozumienie mechanizmów władzy i demokracji.
Jeśli młody człowiek kończy szkołę bez tych umiejętności, łatwo staje się podatny na populizm, fake newsy, teorie spiskowe. A jeśli do tego dołożymy słabe media lokalne, propagandę publicznych nadawców i zmęczenie codzienną walką o byt – otrzymujemy społeczeństwo, które nie głosuje z przekonania, lecz z przyzwyczajenia lub strachu.
Dlaczego edukacja obywatelska kuleje?
W polskich szkołach przedmiot wiedza o społeczeństwie (WOS) jest traktowany marginalnie. Uczy się go często przez kilka godzin tygodniowo w jednej klasie, bez kontynuacji. Nauczyciele rzadko mają wsparcie, brak materiałów, a temat polityki – nawet neutralny – często budzi kontrowersje.
Tymczasem w krajach skandynawskich edukacja obywatelska zaczyna się bardzo wcześnie. Uczniowie debatują, analizują media, uczą się, jak pisać petycje czy organizować protesty. W efekcie – są aktywniejsi politycznie, bardziej odporni na manipulację i mniej podatni na populizm.
Ślepe poparcie czy świadomy wybór?
Wróćmy do cytatu: „Zagłosowaliby za małpą, gdyby PiS im to zaproponował.” Jest w tym zdaniu pogarda, ale i pewna bezsilność. Dla wielu osób, które starają się myśleć racjonalnie i analizować programy partii, trudne jest pogodzenie się z faktem, że część społeczeństwa wybiera nie na podstawie argumentów, lecz emocji, lojalności, lęku.
Ale czy wyśmiewanie tych wyborców zmieni cokolwiek? Nie. Wręcz przeciwnie – pogłębia tylko podziały. W miejsce pogardy potrzebna jest empatia i praca u podstaw: rozmowy, tłumaczenie, organizowanie debat, pokazywanie alternatyw. A przede wszystkim – zmiana systemu edukacyjnego, który nie uczy tylko dat, lecz rozumienia świata.
Co można zrobić?
1. Wzmocnić edukację obywatelską – uczynić z niej przedmiot obowiązkowy, z regularnymi zajęciami przez cały okres edukacji.
2. Szkolenia dla nauczycieli – przygotować ich do prowadzenia dyskusji politycznych bez indoktrynacji, za to z naciskiem na fakty i argumentację.
3. Dostęp do niezależnych mediów – dotacje i wsparcie dla mediów lokalnych, które mogą dotrzeć tam, gdzie ogólnopolskie debaty są tylko echem wielkich miast.
4. Edukacja medialna – dzieci i młodzież muszą uczyć się rozpoznawać manipulacje, fake newsy i propagandę.
5. Promocja debat publicznych – tworzenie przestrzeni do rozmowy, gdzie różne strony mogą przedstawić argumenty bez obawy przed wyśmianiem czy agresją.
Podsumowanie
Niektórzy rzeczywiście zagłosowaliby „za małpą”, gdyby została wystawiona przez ich ulubioną partię. Ale nie dlatego, że są bezmyślni. Często po prostu nikt nigdy nie nauczył ich, jak myśleć krytycznie, jak zadawać pytania, jak kwestionować autorytety. Dlatego właśnie: edukacja, edukacja, edukacja. Nie jako hasło, ale jako fundament nowoczesnej demokracji.